Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là một loại thuế gián thu, được áp dụng đối với một số hàng hóa và dịch vụ đặc thù mà nhà nước muốn điều tiết tiêu dùng. Đây là loại thuế đánh vào giai đoạn sản xuất, nhập khẩu hoặc cung ứng dịch vụ, nhưng cuối cùng được chuyển cho người tiêu dùng thông qua giá cả. Mục tiêu chính của thuế TTĐB là kiểm soát việc tiêu thụ các sản phẩm, dịch vụ có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội, môi trường hoặc sức khỏe con người, đồng thời tạo nguồn thu ngân sách cho nhà nước.
>> Tham khảo: Đối tượng được miễn thuế GTGT 2025.
Tại Việt Nam, thuế TTĐB được quy định trong Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt số 27/2008/QH12, được sửa đổi, bổ sung qua các năm, như Luật số 70/2014/QH13. Các hàng hóa, dịch vụ chịu thuế TTĐB bao gồm những sản phẩm được xem là không thiết yếu hoặc có tác động xấu, chẳng hạn như rượu, bia, thuốc lá, xăng dầu, và các dịch vụ giải trí như casino, xổ số.
1. Mục đích và vai trò của thuế tiêu thụ đặc biệt
Thuế TTĐB có vai trò quan trọng trong hệ thống thuế của Việt Nam, phục vụ nhiều mục đích kinh tế, xã hội và môi trường:
1.1. Điều tiết tiêu dùng
Thuế TTĐB được sử dụng như một công cụ để hạn chế tiêu thụ các sản phẩm, dịch vụ có hại. Ví dụ, thuế suất cao áp dụng cho thuốc lá và rượu bia nhằm giảm thiểu các vấn đề sức khỏe liên quan đến hút thuốc và lạm dụng rượu.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thuế TTĐB trên thuốc lá ở Việt Nam đã góp phần giảm tỷ lệ hút thuốc từ 23,8% (năm 2015) xuống còn khoảng 21,7% (năm 2020) ở nam giới, dù vẫn còn cao so với mục tiêu quốc gia.
>> Có thể bạn quan tâm: Hóa đơn điện tử; Báo giá hóa đơn điện tử.
1.2. Bảo vệ môi trường
Các sản phẩm như xăng dầu, than, và túi ni lông chịu thuế TTĐB để khuyến khích sử dụng tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường. Chẳng hạn, thuế TTĐB trên xăng dầu không chỉ tăng giá thành để hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân mà còn khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo.
1.3. Tăng thu ngân sách
Thuế TTĐB là một nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước. Theo báo cáo của Tổng cục Thuế Việt Nam, trong năm 2023, thuế TTĐB đóng góp khoảng 8-10% tổng thu ngân sách, với các mặt hàng như xăng dầu, rượu bia, và thuốc lá chiếm tỷ trọng lớn. Nguồn thu này được sử dụng để đầu tư vào các lĩnh vực như y tế, giáo dục, và cơ sở hạ tầng.
>> Tham khảo: Trợ cấp ăn trưa có phải là thu nhập chịu thuế TNCN không?
1.4. Đảm bảo công bằng xã hội
Bằng cách áp thuế cao cho các sản phẩm xa xỉ như xe ô tô trên 9 chỗ, thuốc lá cao cấp, hoặc dịch vụ giải trí như casino, thuế TTĐB giúp điều chỉnh hành vi tiêu dùng của tầng lớp có thu nhập cao, đồng thời giảm sự bất bình đẳng trong xã hội.
2. Các mặt hàng và dịch vụ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt
Tại Việt Nam, danh mục hàng hóa và dịch vụ chịu thuế TTĐB được quy định rõ ràng, bao gồm:
2.1. Hàng hóa chịu thuế
- Thuốc lá điếu, xì gà: Thuốc lá chịu thuế suất cao, dao động từ 75% (cho thuốc lá điếu) đến 90% (cho xì gà). Đây là một trong những mặt hàng có thuế suất cao nhất nhằm hạn chế tiêu thụ.
- Rượu, bia: Rượu có nồng độ cồn từ 20 độ trở lên chịu thuế suất 65%, trong khi bia chịu thuế suất khoảng 55%. Rượu dưới 20 độ có thuế suất thấp hơn, khoảng 35%.
- Xăng dầu: Tùy loại, xăng dầu chịu thuế suất từ 7-10%. Đây là mặt hàng có tác động lớn đến giá cả thị trường do ảnh hưởng đến chi phí vận chuyển.
- Than, sản phẩm hóa dầu, túi ni lông: Các sản phẩm này chịu thuế suất từ 1-10% để bảo vệ môi trường.
- Ô tô, tàu bay, du thuyền: Ô tô dưới 9 chỗ, tàu bay, và du thuyền chịu thuế suất từ 10-45%, tùy thuộc vào loại phương tiện.
>> Tham khảo: Tra cứu hóa đơn; Tra cứu hóa đơn điện tử.
2.2. Dịch vụ chịu thuế
- Kinh doanh vũ trường, massage, karaoke.
- Kinh doanh casino, trò chơi điện tử có thưởng.
- Kinh doanh xổ số, cá cược đua ngựa, đua xe.
Các dịch vụ này thường chịu thuế suất từ 15-40%, với mục tiêu kiểm soát các hoạt động giải trí có nguy cơ gây tác động tiêu cực đến xã hội.
3. Cách tính và áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt
Thuế TTĐB được tính dựa trên giá tính thuế và thuế suất. Công thức cơ bản là:
Thuế TTĐB = Giá tính thuế × Thuế suất.
-
Giá tính thuế: Đối với hàng sản xuất trong nước, giá tính thuế là giá bán chưa có thuế giá trị gia tăng (VAT). Đối với hàng nhập khẩu, giá tính thuế bao gồm giá nhập tại cửa khẩu cộng với thuế nhập khẩu (nếu có), nhưng chưa bao gồm VAT.
-
Thuế suất: Mỗi loại hàng hóa, dịch vụ có thuế suất riêng, được quy định trong Luật Thuế TTĐB.
>> Tham khảo: Quy định mới về hóa đơn điện tử bán tài sản công áp dụng từ năm 2025.
Ví dụ: Một lít rượu 40 độ có giá bán chưa VAT là 100.000 VNĐ, thuế suất TTĐB là 65%. Thuế TTĐB phải nộp là:
Thuế TTĐB = 100.000 × 65% = 65.000 VNĐ.
Sau đó, giá bán cuối cùng đến người tiêu dùng sẽ bao gồm thêm thuế VAT (thường 10%) và các chi phí khác.
Kết luận
Ngoài ra, quý độc giả có nhu cầu được tư vấn thêm về hóa đơn điện tử và đăng ký dùng thử phần mềm hóa đơn điện tử Einvoice, xin vui lòng liên hệ theo địa chỉ:
CÔNG TY PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ THÁI SƠN
- Địa chỉ: Số 15 Đặng Thùy Trâm – Cầu Giấy – Hà Nội
- Tổng đài HTKH: 1900 4767 – 1900 4768
- Tel : 024.37545222
- Fax: 024.37545223
- Website: https://einvoice.vn/